اضطراب پس از زایمان چیست؟ چگونه با آن برخورد کنیم؟

براساس گزارش انجمن بارداری آمریکا، اختلال اضطراب پس از زایمان از خانواده افسردگی پس از زایمان (PPD) است که تقریباً 10 درصد تازه مادرها به آن مبتلا می شوند. علائم این اختلال عبارتند از: نگرانی شدید، هجوم افکار و احساس ترس و وحشت.

بعضی نگرانی ها سازگار و تطابق پذیرند. به گفته دکتر مارگارت هاوارد، مدیر بخش افسردگی پس از زایمان بیمارستان زنان و زایمان دی در شهر پراویدنس، “اضطراب واکنشی طبیعی جهت محافظت از فرزند است و اغلب با آگاهی و مراقبت بیش از حد نمود پیدا می کند.” به گفته ی مایو کلینیک، برای همین هم هست که 89 درصد تازه والدها دچار هجوم افکار در ذهن خود می شوند. نکند بچه به خاطر کمبود اکسیژن خفه شود، یا موقع حمام سر بخورد و به زیر آب داخل وان برود، یا کسی به زور داخل خانه شود و او را برباید؟

به گفته دکتر جاناتان آبراموویتز، مدیر و رئیس بخش اضطراب و اختلال های بالینی در دانشگاه کارولینا شمالی، “از نظر بیشتر والدین این فقط یک صدای آزار دهنده ذهنی است. آن ها یاد می گیرند که به آن بی توجه باشند بنابراین این افکار متوقف می شوند.”

از سویی دیگر، اگر نگرانی های شما غیرمعقول باشند (مثلاً احساس ترس وحشتناکی دارید که اگر فرزندتان را بغل نکنید، آسیب می بیند) و نتوانید این فکر را از ذهن خود بیرون کنید، احتمالاً مبتلا به اضطراب پس از زایمان (PPA) شده اید. این تشخیص زمانی مشکل ساز است که زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد (مثل رانندگی با نوزاد)، اگر بی دلیل دچار وحشت زدگی یا حمله پانیک شوید یا توانایی عملکردتان را مختل کند، مشکل جدی است. دکتر هاوارد می گوید: ” اگر اضطراب و استرس از حد معقول آن گذر کند، مشکل ساز است”.

افسردگی پس از زایمان در برابر اضطراب پس از زایمان

بر خلاف افسردگی پس از زایمان که می تواند سبب شود مادران ناراحتی های شدید تجربه کنند یا حتی نسبت به نوزادشان بی علاقگی نشان دهند، علائم اضطراب پس از زایمان غالباً خود را در قالب نگرانی خود را نشان می دهند. دکتر سارا گاتفراید، پزشک داروساز و نویسنده کتاب درمان هورمونی، می گوید: “مدام احساس نگرانی و بی قراری می کنید”. “به اضطراب پس از زایمان به عنوان نبود حس طبیعی توازن و آرامش و به افسردگی پس از زایمان به عنوان فقدان عاطفه نگاه می کنم”.

افسردگی پس از زایمان اختلالی است که پیرامون آن فراوان بحث شده است اما متأسفانه مادرهای زیادی نمی دانند هنگام شروع نگرانی های شدید چه بکنند. دکتر آبراموویتز می گوید: “اضطراب پس از زایمان را اختلال مخفی می نامیم چون مادران بسیار کمی آن را تشخیص می دهند و بنابراین بیماری بدون تشخیص و پنهان می ماند. در مورد این اختلال زیاد بحث یا مطالعه نشده است گرچه از افسردگی پس از زایمان شایع تر است”.

در پژوهشی که 1024 زن را در سه ماه اول پس از زایمان زیر نظر داشت، محققین دانشگاه هیدلبرگ آلمان یافتند که بیش از 11 درصد مبتلا به اختلال اضطراب پس از زایمان شدند، در حالی که تقریباً 6 درصد از آن ها به اختلال افسردگی پس از زایمان مبتلا شدند. این دو اختلال اغلب همزمان بوجود می آیند_ تقریباً نیمی از زنانی که افسردگی پس از زایمان دارند، به اضطراب پس از زایمان نیز مبتلا هستند. طبق نظر دکتر آبراموویتز “اگر به حدی مضطرب هستید که زندگیتان را مختل کرده است، ممکن است در این باره احساس افسردگی کنید و برعکس”.

نشانه های اضطراب پس از زایمان

اختلال اضطراب پس از زایمان همانند افسردگی پس از زایمان که می تواند سبب ایجاد احساس خستگی دائمی در خانم ها شود، ممکن است نشانه های فیزیکی را نیز شامل شود. در این جا برخی از علائم شایع افسردگی پس از زایمان را بررسی می کنیم:

• نگرانی شدید
• احساس ترس و وحشت
• هجوم افکار
• عدم تمرکز
• تغییرات در الگوی خوردن و خوابیدن
• احساس سرگیجه
• احساس گرمای شدید لحظه ای
• تپش قلب شدید
• حالت تهوع

برای بیشتر زنان این علائم بین لحظه تولد و یکسالگی نوزاد آغاز می شوند اما در برخی موارد زودتر هم بروز پیدا می کنند. به گفته آنه اسمیت، رئیس سازمان بین المللی حمایت پس از زایمان، ” 25 تا 35 درصد از موارد مبتلا به اضطراب پس از زایمان حین حاملگی شروع می شوند”. اسمیت همچنین خاطر نشان می کند که احساس اضطراب و بی قراری در بیشتر خانم ها به فاصله کمی بعد از زایمان که رویداد اضطراب آوری است، یا حتی ماه ها بعد هنگام از شیر گرفتن نوزاد بوجود می آید.

ریشه های اضطراب پس از زایمان و عوامل خطر

کارشناسان بر این باورند که اضطراب پس از زایمان اغلب ناشی از عوامل متعددی است. طبق توضیحات دکتر الیزابت فیتلسون، مدیر برنامه های زنان در بخش روان پزشکی دانشگاه کلمبیا، تازه مادرها دچار ” تغییرات هورمونی وسیعی می شوند _سطح استروژن و پروژسترون به 10 تا 100 واحد حین حاملگی افزایش می یابد و سپس هنگام زایمان ظرف 24 ساعت الزاماً به صفر می رسد. در روزهای پیش رو، با کم خوابی، تغییر در روابط با دیگران و برنامه ها و مسئولیت های جدید مثل مراقبت شبانه روزی از نوزاد مواجه می شوید. علاوه بر این ها انتظار جامعه از شما که این باید یکی از شادترین لحظات زندگیتان باشد را هم اضافه کنید. بنابراین تعجبی ندارد که مادرهای زیادی پریشان احوال می شوند.

هر تازه مادری می تواند مبتلا به اضطراب پس از زایمان شود اما عواملی هستند که می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• داشتن پیشینه شخصی یا خانوادگی اضطراب
• داشتن تجربه ی قبلی افسردگی
• علائم مشخصی از سندروم قبل از قاعدگی (PMS)  ( مثل احساس بغض و گریه یا پریشانی)
• اختلالات خورد و خوراک
• اختلال وسواسی جبری (OCD)

بر اساس مطالعه ای که دانشگاه روچستر واقع در نیویورک انجام داد خانم هایی که  سقط جنین داشته اند یا نوزاد مرده به دنیا آورده اند بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب پس از زایمان هستند به خصوص اگر در زایمان بعدی کودک سالمی را به دنیا آورند چون نگران هستند که مبادا مشکلی پیش بیاید.

شخصیت فرد هم می تواند مؤثر باشد: بر اساس گفته ی شری دوسن، درمانگر خانواده و متخصص درمان افراد مبتلا به اضطراب پس از زایمان، “مادران مبتلا به اضطراب پس از زایمان اغلب خودشان را از نوع A ، به شدت حساس و نگران توصیف می کنند”.

اضطراب پس از زایمان چه مدت طول می کشد؟

برخلاف اختلالات خلقی پس از زایمان که حدود دو هفته به طول می انجامد، اضطراب پس از زایمان همیشه به خودی خود از بین نمی رود. اگر اضطراب خوابتان را مختل کرده است و یا دائم دچار تشویش و نگرانی هستید، پس کمک گرفتن ضروری است. اسمیت می گوید: “از موارد خفیف گرفته تا موارد لاعلاج، اضطراب پس از زایمان می تواند به مدت نامعلومی ادامه پیدا کند”. “اختلالات روحی قبل و بعد از زایمان همیشه به خودی خود از بین نمی روند”. “در واقع در برخی موارد اگر درمان نشوند می توانند تا ابد زن را درگیر بیماری های روحی کنند.”

خوشبختانه تعدادی روش درمان وجود دارد اما اغلب وظیفه ی شماست که به پزشک مراجعه و او را مطلع کنید. هنگامی که پژوهشگران بیمارستان عمومی ماساچوست واقع در بوستون از 491 مادر، شش هفته پس از زایمانشان آزمایش اضطراب یا افسردگی پسا زایمانی گرفتند، 17 درصد از آن ها یکی از این دو اختلال را داشتند اما بیشتر آن ها برای معاینه و تشخیص مراجعه نکرده بودند.

درمان اضطراب پس از زایمان

اگر لبریز از احساس نگرانی هستید به دکتر متخصص زنان و زایمان یا پزشک اطفال خود بگویید. اسمیت خاطر نشان می کند که “در موارد خفیف اختلالات قبل و بعد از زایمان اولین کاری که باید انجام داد ترکیب پشتیبانی و درمان است.” “گاهی اوقات داشتن کسی برای درد دل کردن یا برای کمک به نگهداری از بچه می تواند تأثیر بسزایی داشته باشد”.

همچنین باید از ارائه دهندگان خدمات درمانی خود بخواهید تا شما را به درمانگری که با اختلالات قبل و بعد زایمان آشنایی دارد یا روانشناسی که در زمینه رفتار درمانی شناختی تخصص دارد (CBT)، ارجاع دهند. دکتر آبراموویتز می گوید: “انجام این کار به شما مهارت های لازم برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری اضطراب زا را می دهد”. برای مثال، اگر معمولاً با بروز اولین نشانه در نوزاد، مثلاً بالا کشیدن آب بینی، فکر می کنید که بیماری خطرناکی دارد، CBT می تواند به شما کمک کند تا دیدگاه معقول تری پیدا کنید (شاید یک سرماخوردگی ساده باشد). دکتر آبراموویتز می گوید: “این به معنی مثبت اندیشی نیست”. “این یعنی منطقی بودن”.

یک کارشناس خبره همچنین می تواند به شما روش های تمدد اعصاب مثل مراقبه، آرام سازی پیشرونده عضلانی، و آموزش ذهن آگاهی را بیاموزد. انجام این کارها قبل از خواب به تجربه ی خواب راحت کمک می کند. دکتر هاوارد می گوید که ورزش نیز می تواند با بخشیدن حس قدرت به شما اضطرابتان را تسکین دهد. نتایج مطالعه ای که دانشگاه جورجیا انجام داد نشان دادند که انجام شش هفته تمرین های استقامتی یا هوازی در میان زنان 18 تا 37 سال میزان اضطراب آن ها را به ترتیب 60 و 40 درصد کاهش می دهد.

آیا من به دارو برای اضطراب پس از زایمان نیاز دارم؟

برای موارد حادتر پزشکتان ممکن است درمان، پشتیبانی و دارو را پیشنهاد کند، حتی در طول شیردهی به کودک. دکتر فیتلسون می گوید: “استفاده از دارو باید نسبت به شرایط هر شخص تعیین شود”. “سلامت روان و توانایی شما برای مراقبت و برقراری رابطه ی عاطفی با فرزندتان بسیار مهم هستند. گاهی اوقات این فواید بر خطر کم یا احتمالی استفاده از داروی ضد افسردگی ارجحیت دارند”.

اگر تجربه ی استفاده از داروهای ضد افسرگی یا ضد اضطراب در گذشته را دارید و جواب گرفته اید، ممکن است بخواهید دوباره همین کار را انجام دهید. به گفته ی اسمیت: “سعی نکنید نسخه برای خود بپیچید و دوباره آن کار را انجام دهید”. همیشه با پزشک خود درباره ی نحوه ی تأثیرگذاری احتمالی دارو بر نوزاد مشورت کنید.

و به یاد داشته باشید: بهتر است بدون توجه به میزان شدت اضطرابتان هر چه سریع تر دنبال کمک و راه حل باشید. دکتر فیتلسون می گوید به قضیه این طور نگاه کنیم: “مراقبت از خودتان، مراقبت از نوزادتان است”.