چطور در کودک انگیزه ی انجام تکالیف را ایجاد کنیم؟

وادار کردن کودکان به انجام تکالیف نباید ناراحت کننده باشد. در واقع، این کار می تواند کاملاً سرگرم کننده باشد. در این مقاله، رازی را نشان می دهیم که در کودکتان نه تنها انگیزه ی انجام تکالیفش بلکه علاقه به تکالیفش را ایجاد کند. بله، درست خواندید. علاقه به تکالیف ممکن است. به فریاد، جیغ، تهدید یا گریه نیازی نیست.

چرا کودکتان از تکالیفش متنفر است؟

بیایید از مهدکودکی ها شروع کنیم. برای بسیاری از بچه ها، مهد کودک اولین تجربه ی رسمی مدرسه است. طی دهه ی اخیر، مهد کودک خیلی تغییر کرده است. قبلا مکانی برای اجتماعی شدن و بازی کردن بود، حالا مهدکودک ها بر اهمیت یادگیری خواندن، حساب، آرام بودن و گوش دادن به معلمان تاکید دارند. تغییر روند از کل روز در خانه بازی کردن به ساعت ها نشستن و آرام رفتار کردن در یک محیط سازمان یافته، سخت است. علاوه بر آن، بسیاری از مهدکودک ها تکالیفی را به این کودکان می دهند که زمان آزاد برای بازیشان را خیلی کاهش می دهد. جای تعجب نیست که برخی از کودکان مهدکودکی انگیزه ی انجام تکالیف را ندارند.

انگیزه ی تکالیف

به یاد دارید که وقتی فرزندتان نوپا بود، در هرچیزی سرک می کشید؟ کنجکاو و مشتاق بود که هرچیزی که در اطرافشان است را بشناسد. آن ها مشتاق یادگیری بودند. اگر ما محیط درستی فراهم کنیم و به کودکان به طور مناسب انگیزه دهیم، به طور طبیعی عاشق آموختن می شوند. مشکل اینجاست که…

وقتی شما کلمه «انگیزه» را می شنوید، در موردش چه فکری می کنید؟ اگر شما در مورد اسباب بازی ها، پول، زمان استفاده از آیپد، نقاط، استیکرها و غیره فکر می کنید، تنها نیستید. پاداش (و گاهی اوقات، مجازات) انگیزه های معمول بسیاری از والدین هستند. والدین عاشق آن ها هستند زیرا تقریباً فوراً جواب می دهند. شما جایزه ای را تعیین می کنید و کودک برای گرفتن آن تلاش می کند. مشکل حل شد. ساده و اثربخش. اما خیلی زود، متوجه نتایج غیرعمدی خواهید شد. اینجا یک مثال است.

چند سال پیش، بعد از سخنرانی، یک زوج به پروفسور مارک لیپر در مورد سیستم پاداشی که برای پسرشان عملی کردند، گفتند. این سیستم منجر به بهبود رفتار او سر میز شام شد. آن ها گفتند که «او درست پشت میز نشست و لوبیا و کلم بروکلی اش را خورد و واقعا خوب رفتار کرد». این شرایط تا زمانی بود که اولین بار در یک رستوران شیک برای شام خانوادگی بودند. کودکشان به اطراف نگاهی کرد و یک لیوان شیشه ای از روی میز برداشت و پرسید که «اگر این لیوان را نیاندازم چند امتیاز به من می دهید؟» از نظر دکتر لیپر ایت مثال خوبی از تاثیرات زیان آور وابستگی بیش از حد به پاداش برای شکلگیری رفتار کودکان است.

مارک لیپر: انگیزه ی درونی، انگیزه ی بیرونی و فرآیند یادگیری توسط کریستین وندولد لوسکین، مهدکودک بینگ دانشگاه استندفورد

این مثال آنقدرها که فکر می کنید نادر نیست. در واقع، اینکه کودک صرفاً با پاداش بیرونی انگیزه پیدا کند، بسیار رایج است. زمانی که پاداش حذف شود، کودک دیگر به ادامه ی این رفتار علاقه مند نخواهد بود. روش درست ایجاد انگیزه در کودکانمان چیست؟ پاسخ انگیزه ی درونی است. انگیزه ی درونی به انجام یک فعالیت برای لذت بردن از آن اشاره دارد. این لذت از درون فرد نشات می گیرد و خرسندی روانشناختی از اجرای این کار به دست می آید نه از نتیجه ی بیرونی.

به عبارت دیگر، برای وادار کردن کودکان برای انجام تکالیف، اول به آن ها کمک کنید که از انجام آن لذت ببرند.  آنقدرها هم دور از ذهن نیست. مایه ی تاسف است که تکالیف را «کار» می نامند. می خواهیم که کار را از بازی جدا کنیم. بنابراین، طبیعتاً، حس می کنیم که تکالیف زحمت اضافی و بیهوده است. اما نباید باشد. تکلیف ابزاری برای یادگیری کودکان و آشنایی با دانشی که در کلاس به آن ها آموزش داده می شود، است.

برای لذت بردن از تکالیف، کودک فقط باید از یادگیری لذت ببرد.

چطور کودکتان را وادار کنید که تکالیفش را انجام دهد

برای ایجاد انگیزه در کودکان، ابتدا باید ذهنیت خودمان را از ذهنیت کاری به ذهنیت یادگیری تغییر دهیم. هدف از مدرسه رفتن این نیست که به دانشگاه بروید، کار خوب پیدا کنید، درآمد ثابت به دست آورید و غیره. البته، همه ی این ها فوق العاده هستند، اما این یک ذهنیت کاری است – همه ی این تکالیف را به دلایلی غیر از لذت بردن از یادگیری انجام می دهید. مدرسه رفتن باید برای یادگیری، کسب دانش، کشف موضوعات جدید و رشد فرد باشد. در ایالات متحده ی آمریکا، میانگین سال های معمول آموزش در مدرسه 16سال و نیم می باشد. اگر یک کودک مدرسه را دوست نداشته باشد، این 16 سال و نیم برایش بدبختی خواهد بود. این شرایط را برای کودکتان نمی خواهید. اما خبرهای خوبی اینجا داریم. اگر بتوانید زودتر، مثلا در دوره ی مهدکودک یا حتی قبل از آن مداخله کنید، کودکتان شروع خوبی را تجربه خواهد کرد. بنابراین، ذهنیت کاری را به ذهنیت یادگیری تغییردهید. به نظر نمی رسد قابل انجام باشد، اما 7 ترقند ملموس برای حرکت به سمت این هدف وجود دارد.

1. از اشاره کردن به تکالیف به عنوان «وظیفه» کودکتان دست بردارید

وقتی که آن را یک «وظیفه» خطاب می کنید، در واقع دارید گوشزد می کنید که تکلیف صرفا کار است و هیچ سرگرمی در آن نیست. با این کار باعث می شوید کودک حس بدی به تکالیف داشته باشد.

2.به کودکتان نگویید که «تا تکالیفت تمام نشده، نمی توانی بازی کنی»

با جدا سازی تکالیف از بازی باعث می شوید که تکالیف لذت بخش نباشند. بازی درواقع به همان اندازه در رشد کودک اهمیت دارد. بنابراین، آن را به حساب بیاورید. به کودکتان بگویید که هر دو را باید انجام دهند (البته، فقط بازی های فیزیکی سالم مثل بسکتبال یا دوچرخه سواری نه بازی با آیپدشان). می توانند خودشان ترتیب انجام این کار ها را تعیین کنند به طوری که تا آخر روز هر دو را انجام دهند. نتیجه شما را شگفت زده خواهد کرد – یکی از بزرگترین محرک ها این است که به کودک برای برنامه ریزی تکالیفش استقلال دهیم.

3. از «انجام ندادن تکلیف» به عنوان پاداش استفاده نکنید

یک بار شنیدم که برخی از معلمین به دانش آموزانی که رفتار خوبی داشتند، به عنوان پاداش «هیچ تکلیف شبی» نمی دهند. وحشت کردم. تکلیف برای تمرین چیزی است که در مدرسه یاد گرفته ایم. تکلیف به درک و حافظه ما کمک می کند. تکلیف مجازات یا شکنجه ای نیست که برای احساس بهتر داشتن، نیاز به «وقفه»ی آن داشته باشید. به فرزندتان این باور را تلقین نکنید که تکلیف چیزی است که دلتان می خواهد از شرش خلاص شوید.

4.نق نزنید، رشوه ندهید یا مجبور نکنید

نق نزنید و کودکتان را به انجام تکالیف خواه با پاداش و خواه یا مجازات مجبور نکنید. کودکتان را وادار به انجام تکلیف نکنید. به هیچ وجه. اجبار یا رشوه در انگیزه ی درونی کودکتان نتیجه ی معکوس ایجاد می کند و آن را کاهش می دهد. ضروری است که انگیزه ی انجام تکلیف از درون خود کودک نشات بگیرد.

5. به کودکتان اجازه دهید که با پیامد طبیعی رو برو شود

اما وقتی کودکتان از انجام تکلیفش شانه خالی می کند چه باید بکنید؟ خب، آن ها را به حال خودشان بگذارید … بعد از اینکه توضیح دادید چرا انجام تکلیف برای یادگیری مهم است و گفتید اگر تکلیف را انجام ندهند، در مدرسه ممکن است چه اتفاقی بیفتد. پیامد طبیعی انجام ندادن تکالیف را برای آن ها بیان کنید – اگر اطلاعات را به خوبی حفظ نکنند باید هر پیامد طبیعی که در مدرسه برایشان پیش می آید را بپذیرند. مجبور خواهند شد که به معلمشان توضیح دهند که چرا تکلیفشان را انجام نداده اند و ممکن است که زنگ تفریح را از دست بدهند (اما اول مطمئن شوید که مدرسه از تنبیه بدنی یا هر نوع تنبیه خشنی استفاده نمی کند).

صبر کنید …. چه شد؟! فکر می کنید که باید اجازه دهم که فرزندم قبول نشود؟ بسیار خوب، انجام ندادن تکالیف در سطوح پایین تر پایان تحصیلات کودک نیست. به این فکر کنید، شما نمی توانید فرزندتان را در دانشگاه مجبور کنید یا به او رشوه دهید. همین الان به آن ها کمک کنید که علت یادگیری و انجام تکالیف را متوجه شوند. درک و روبروشدن با پیامد طبیعی انجام ندادن تکالیف باعث می شود قبل از اینکه دیر شود تصمیم درست را بگیرند.

6.با کودکتان تکالیفش را انجام دهید.

زبانی به کودکتان نگویید که تکالیف مهم هستند بلکه با عملتان به او نشان دهید. تکالیفش را با او انجام دهید. به کودکتان نشان دهید که انقدر برای این کار ارزش قائل هستید که مایلید برای انجام تکالیف همراه با او وقت بگذارید. 

7. روند انجام تکلیف را سرگرم کننده و مثبت کنید.

روش های زیادی برای سرگرم کننده کردن تکالیف وجود دارند. بیایید به دو روش و نتایجی که استفاده کردیم، نگاهی بیاندازیم. می توانید آن ها را امتحان کنید و روش خودتان را ابداع کنید.

روش 1: از انجام تکالیف به عنوان یک «پاداش» (برای کودکان خردسال) استفاده کنید

صبر کنید، همین الان گفتید که استفاده از پاداش خوب نبود. حالا می گویید که «از تکلیف به عنوان پاداش استفاده کنید»؟ بسیارخب، گفتم که پاداش بد است چون این ذهنیت را منتقل می کند که فعالیتی را که می خواهید کودکتان انجام دهد به اندازه ی پاداشش خوب نیست. اما اینجا، از تکلیف به عنوان پاداش استفاده می کنم. به کودکم نشان می دهم که انجام تکلیف آنقدر خوب است که باید که «به دستش آورد». چطور به دست آورد؟ می توانید چیزهای مختلفی را امتحان کنید. ما از این عبارت استفاده کردیم: «اگر خوب رفتار کنی می توانی با کمک من تکالیفت را انجام دهی. اگر خوب رفتار نکنی نمی توانی روی کمک من حساب باز کنی.» 

استفاده ی این عبارت را از دوران پیش دبستانی شروع کردیم و خیلی خوب عمل کرد. والدینی که از این عبارت استفاده کردند گفتند که نتایج خوبی در ایجاد انگیزه در فرزندانشان برای انجام تکالیف به دست آوردند. اما برخی از آن ها دغدغه هایی داشتند… برخی از والدین با این عقیده راحت نبودند چون حس فریب دادن را القا می کند. دلیلش این است که این والدین بر این عقیده ایمان ندارند که تکلیفات می تواند سرگرم کننده باشد. بنابراین، حس می کنند که به فرزندشان دروغ می گویند. اما راستش من واقعا به تکلیف علاقه دارم! (بله، رسماً یک شاگرد خرخوان هستم!) بنابراین، هیچ مشکلی برای کمک کردن به فرزندم ندارم تا یاد بگیرد که عاشق تکلیف باشد.

اگر شما خودتان قانع نشدید، ممکن است که نخواهید این روش را امتحان کنید. یا اگر فرزندتان بزرگ است و قبلاً از تکلیف متنفر شده، این روش عمل نمی کند. با این وجود، گرچه معمولا با فریب دادن موافق نیستم اما این مورد را چندان برای کودک مضر نمی بینم، حتی اگر والدینش از انجام تکالیف خوششان نمی آید.

روش 2: انجام دادن تکلیف را تبدیل به بازی و فعالیت دوستانه کنید

وقتی دخترم پیش دبستانی می رفت، کتاب های تکلیف رنگارنگی را خریدم و با هم آن ها را انجام می دادیم. گاهی اوقات، نوبتی کار می کردیم – یکی را او انجام می داد و بعدی را من و همینطور ادامه داشت. گاهی اوقات، مسابقه می دادیم که ببینینم چه کسی زودتر صفحه ی خودش را تمام می کند. گاهی اوقات، از قصد اشتباه انجام می دادم تا دخترم به پاسخ های نادرستم اشاره کند. در واقع، از اینکه می توانست اشتباهات مادرش را بگیرد بسیار احساس توانمندی و رضایت می کرد! وقتی هر دو کارمان را تمام می کردیم یا پاسخ های درست را به دست می آوردیم، شادی می کردیم. خیلی سرگرم کننده بود و فرزندم از انجام آن بسیار لذت می برد. وقتی زمان رفتن به مهد کودک رسید، از قبل تکلیف را دوست داشت. در مهدکودک، نمی توانستم تکالیفش را انجام دهم، چون آن تکالیف، متعلق به او بود. بنابراین، کتاب های کاری را خریدم که شبیه به کتاب هایی بود که از مدرسه آورده بود. پس من هم زمانی که او در حال انجام تکالیفش بود، تکالیف خودم را انجام می دادم. هنوز هم مسابقه می دادیم و شادی می کردیم و سرگرم می شدیم.

نتیجه؟ اوایل سال تحصیلی مهدکودک، دخترم دو کتاب تکلیف داشت تا در خانه انجام دهد. معلمش هر هفته تکالیف را از کتاب ها می کرد. دانش اموزان موظف بودند که در کل سال تحصیلی از آن کتاب ها استفاده کنند. اما دختر مهدکودکی من دوست داشت که همه ی تکالیف را در یک ماه تمام کند! به فریاد، جیغ، تهدید یا گریه نیازی نیست.

حرف آخر درمورد تکالیف کودکان

وادار کردن کودکان برای انجام تکالیف تنها اولین مرحله در ایجاد عادت یادگیری خوب است. علت رفتن به مدرسه اتمام تکالیف و کسب نمرات خوب نیست. درعوض، از همان اول عشق به یادگیری را در فرزندتان نهادینه کنید و فرزندتان در تمام زندگی از آن سود خواهد برد.